Bu içerik Doç. Dr. Yavuz Selim Yıldırım tarafından bilimsel makaleler referans alınarak oluşturulmuş ve onaylanmıştır.
Tıp literatüründe Adenoid olarak adlandırılan geniz eti, ağzın çatı kısmının üstünde ve burnun arkasında bulunan bezlere verilen addır. Aynı zamanda lenf bezi olarak da bilinmektedir. Küçük birer doku toplarına benzeyen bir fizyolojik yapıya sahip geniz eti, bilhassa küçük çocuklarda çok önemli bir göreve sahiptir. Geniz eti bağışıklık sisteminin bir parçası olarak görülebilir ve çocuklarda-bebeklerde vücudu virüslerden ve bakterilerden korumaya katkı sağlar. Enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olan antikorlar veya beyaz kan hücreleri ürettiklerinden dolayı bağışıklık sisteminde görülürler. Bu görev aynı şekilde yetişkinlerin bedeninde de oluşsa da etkisi daha azdır. Bunun temel sebebi yine geniz etinin çocuklarda 5 ila 7 yaşlarında küçülmeye başlamasıdır. Genç yaşlarda tamamen yok olabilir ve beklenen de budur.
Geniz eti ameliyatı (Adenoidektomi); geniz etinin çıkarılması için yapılan cerrahi bir operasyondur. Geniz eti vücudu virüslerden ve zararlı bakterilerden korumaya yardımcı olurken, dönem dönem şişer, büyür veya kronik nedenlerden dolayı enfekte olurlar. Bu enfeksiyonlar, alerjiler veya diğer nedenlerden kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Bazı çocuklar anormal derecede büyük geniz etine sahip olarak da doğabilir. Bu durum zamanla düzelmezse cerrahi operasyon kararı alınabilir.
Geniz etini vücuttan ve konumlandığı yerden çıkarıp almak için genellikle cerrahi bir operasyon gerekir. Geniz etini vücuttan çıkarmanın bağışıklık sistemine veya çocuğun enfeksiyonlarla mücadele etme yeteneğine bir zararı yoktur. Hali hazırda yetişkin bir bireyde kendi kendine yok olacak bu yapılar, sadece cerrahi operasyon yardımı ile çıkarıldığı için herhangi bir yan etki durumu genellikle gözükmemektedir.
Geniz eti ameliyatı çoğunlukla 1 ve 7 yaş arasındaki çocuklar için yapılmaktadır. Çocuk, 7 yaşına ulaştığında bu bezler kendiliğinden küçülmeye başlar ve yetişkinlerde körelmiş bir organ olarak kabul edilmektedir. Herhangi bir yararı ya da zararı bulunmadığından dolayı bu şekilde isimlendirilirler. Körelmiş bir organ olmasının bir diğer etkisi de vücutta herhangi bir fonksiyona veya göreve sahip olmamasıdır. Amacı olmayan bir kalıntı olarak değerlendirilebilir ve bundan dolayı erken yaşta alınmasının ya da geç yaşta kendiliğinden yok olmasının herhangi bir farkı yoktur.
Doktorlar sıklık ile geniz eti ameliyatını ve bademcik ameliyatını birlikte yaparlar. Kronik boğaz ve solunum yolu enfeksiyonları genellikle her iki bezde de iltihap ve enfeksiyona neden olur. Bu açıdan ameliyatların birlikte gerçekleştirilmesi çok daha pratik ve önleyici bir role sahiptir.
Çocuğunuzun kronik kulak veya boğaz enfeksiyonu varsa ve aşağıdaki tedavi yöntemlerine cevap vermiyorsa cerrahınız geniz eti ameliyatı önerecektir:
Büyümüş geniz eti hava yollarını tıkar ve aşağıda belirtilen semptomlara neden olabilir;
Doktorunuz, çocuğunuzda kanının doğru sayıda pıhtılaşıp pıhtılaşmadığını ve beyaz ile kırmızı kan miktarlarının normal olup olmadığını öğrenmek için bir kan testi isteyebilir.
Ameliyattan bir önceki gece, gece yarısından sonra çocuğunuz yiyecek ve içecek herhangi bir şey tüketmemelidir. Buna su da dahildir. Genel olarak çocuklara bu durumu anlatmadan durumu idare etmeniz daha mantıklı sonuçlar verir çünkü şartlanmışlık hissi olarak adlandırılan ruh hali, çocukları aksi şekilde davranmaya itebilir. Aynı zamanda ameliyattan önceki gece uyku durumunun verimli olması, yine çocuğun narkoz etkisini daha kolay atmasına ve ameliyattan sonraki dönemi daha hızlı katetmesine yardımcı olacaktır.
Geniz eti ameliyatı genel anestezi altında gerçekleştirilen bir işlemdir. Bu operasyon hem hastane ortamında hem de tam teşekküllü bir poliklinik ortamında gerçekleştirilebilmektedir. Her ne kadar genel anestezi altında gerçekleşen bir ameliyat olsa da çocuğunuz genellikle ameliyat günü eve gidebilir. Özel bir tıbbı durum ya da aciliyeti bulunmayan hastalarda geceleme ya da bir günden fazla bir istirahat talep edilmemektedir. Doktorunuzun onayı ile birlikte aynı gün taburcu işlemlerinize başlayabilirsiniz.
Geniz eti ağız bölgesinden çıkarılır ve vücuttan atılır. Cerrah, ağzı açmak ve bir süre açık tutmak amacı ile çocuğunuzun ağzına küçük bir alet sokar. Sonrasında küçük bir kesi ile birlikte bölgeyi ısıtmalı ve koterize ederek mühürlemeye yarayan bir cihaz ile geniz etinin çıkabileceği hale getirir ve geniz eti çıkarılır. Genellikle dikiş atılmaz.
İşlemin ardından çocuğunuz uyanana kadar dinlenme odasında kalacaktır ve istirahat edecektir. Geniz eti ameliyatının ardından tam iyileşme genel olarak 1 ila 2 hafta arası sürmektedir. Hastanın yaşına ve bünyesine bağlı olarak bu süreç de değişkenlik gösterebilir.
Geniz eti genellikle çocukluk döneminde sorunlar yaşatabilir. Anne karnındaki bebeğin geniz eti 4’üncü ve 7’inci aylarda oluşumunu tamamlar. Çocukluk döneminde ise 3 yaş ile 6 yaş arasında en büyük boyuta ulaşır. Bu yaştan sonra ergenlik çağı süresince yavaş yavaş küçülme gözlenir. Yetişkinlikte ise stabil durumda seyreder ancak bazı durumlarda yetişkinlerin geniz eti büyümesi sorunu olabilir. Bu da kişilerin yaşam kalitesini oldukça olumsuz yönde etkiler. Burun tıkanıklığı, görünümde belirgin farklılık gibi semptomlar görülebilir ancak boyun bölgesinde gözle görülür bir şekilde şişlik var ise vakit kaybetmeden kontrole gidilmelidir. Yetişkinlerde geniz eti iltihabı kronikleşmiş ise ameliyat edilmelidir.
Çocuğunuzun boğaz ağrısını artırmayacak ve ameliyatın ardından tüketilmesi gereken besinler şöyle örneklendirilebilir;
Çocuğunuz ameliyattan sonraki bir hafta boyunca yorucu faaliyetlerden, oyunlardan ve spor aktivitelerinden uzak kalmalıdır. Vücudunun durumu, acı hissi ve cerrahın onay vermesi olumlu olduğunda çocuğunuz, üç ila beş gün içerisinde okula dönebilirler. Genel olarak 1 haftalık bir dinlenme süreci tertip edilir. Duruma göre bu süreç uzayabilir ya da daha hızlı iyileşme sonucunda kısaltılabilir.
Geniz eti ameliyatı genel olarak kolay ve hızlı şekilde gerçekleştirilen bir ameliyat türüdür ve hızlı şekilde sonuçlandırılır. Herhangi bir ameliyat sırasında oluşabilecek ameliyat sırasında kanama ve enfeksiyon gibi riskleri içermektedir. Alerjik reaksiyonlar ve solunum problemleri gibi genel anestezi ile ilişkili riskler de bulunmaktadır. Bahsedilen bu risklerin önüne geçmek amacıyla herhangi bir beklenmeyen durumda ameliyat sonraki süreçte doktorunuzla iletişime geçmelisiniz. Bununla birlikte hem anestezinin etkisini azaltmak hem de diğer bir taraftan dehidrasyonu önlemek için sık bir sıvı ve su tüketimi çocuğunuz için faydalı sonuçlar verecektir.
Çocuğunuzun herhangi bir ilaca karşı bünyesinin alerjik olup olmadığını doktora bildirdiğinizden emin olun. Bu durum hem anestezi ile alakalı genel prosedürler hem de doktorun ameliyat sonrası reçetesine yazdığı ilaçlar için önemli bir konuma sahiptir.
Genellikle hastalarımız ameliyattan sonra narkozun etkisi geçene kadar odasında dinlenmeye alınır. Kendisine geldiği zaman doktor, muayenesini yapar ve herhangi bir sorun görmediği takdirde taburcu edilir. Gerek hastanede gerek evde hastanın yattığı oda tozdan arındırılmış olmalıdır. Ameliyattan sonra sümkürme, boğazı temizleme gibi zorlayıcı şeylerden uzak durulmalıdır. Kaynatılmış soğuk su, yoğurt, ayran, meyve suyu (Asitli olmamasına dikkat edilmelidir.), ılık çorba, komposto tüketilebilir. İlk güne mahsus dondurma yenebilir. Gıda ameliyattan birkaç saat sonra alınmalıdır. Narkoz etkisinin geçmesi beklenmelidir.
İlk gün alınan gıdalara devam edilir. İlave olarak ağızda ezilebilen yumuşak gıdalar tüketilebilir. Bunlardan bazıları; yumurta, muhallebi, patates püresi, çok haşlanmış makarnadır. Bol bol su tüketilmelidir.
İlk iki güne ilave olarak yine yumuşak gıdalar alınabilir. Bulantı olması durumunda hasta kendini zorlamamalıdır. Aksi halde kusma gerçekleşir ve boğaz zorlanır. Bol bol sıvı tüketilmelidir. Ortalama bir hafta boyunca aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir:
Geniz eti tedavisi aslında doğrudan geniz etine uygulanan bir yöntem değildir. Daha çok geniz etinin dolaylı yoldan vücuda zarar vermesi sonucu oluşan komplikasyonları, iltihapları, mikroorganizmaları tedavi etmeye yöneliktir. Bu tedavide amaç; geniz eti rahatsızlığı belirtilerini ortadan kaldırmak, geniz eti iltihabını iyileştirmek, olası komplikasyonları ve sonuçlarını yok etmektir.
Tedavi sürecinde ilaç kullanımının yanında ağız bakımı da önemlidir. Öncelikle geniz etinin üst solunum yolunu etkilediğini söyleyebiliriz. Bu nedenle ağız bakımına dikkat edilmelidir. Dişlerin fırçalanmasının yanı sıra dil üstünün de temiz olması sağlanmalıdır.
Antiseptik gargaralar ile ağız içerisi sık sık temizlenmelidir. Bulunduğunuz yerde gargara yok ise yarım çay bardağı kaynamış suya 1 kaşık tuz ekleyip gargara yapabilirsiniz. Beraberinde bol bol sıvı ve su tüketilmelidir. Rahatsızlık geçene kadar istirahat önemlidir. Ağrı kesici ve antibiyotik kullanımı doktor kontrolünde alınmalıdır. Zira iyileşmek yerine sorunu daha ileri seviyeye taşıyabilirsiniz.
Bakteriyel enfeksiyonda antibiyotik tedavisi kullanılır. Antibiyotik alınmadığı takdirde hastalığın etkisi ortalama 8 ile 10 gün arasında değişir. Antibiyotik kullanımı; ağrıyı, lenf bezlerinin şişmesini, ateşi belirgin oranda azaltır.
Geniz eti rahatsızlığında sorun viral enfeksiyondan kaynaklanıyor ise antibiyotik kullanımı etkili olmayacaktır. Aksine vücutta faydalı olan normal flora dediğimiz yararlı bakterilere zarar verir. Bağışıklık sistemini etkiler.
Antibiyotik kullanımının yarıda kesilmesi de yine olumsuz bir etkiye neden olur. Bakteriler tam yok olmayacağı için vücutta ölmez ve mutasyona uğrayarak şekil değiştirir. Ardından alınan antibiyotik ve türevlerine karşı direnç gösterir.
Her ne kadar karıştırılsa da bademcik (Tonsil) ile geniz eti (Adenoid) birbirinden farklı dokulardır. Her ikisi de üst solunum yolu (ağız ve burun) enfeksiyonunda görev alır. İkisi de lenfosit üretmekle görevli lenfoid dokulardır. Bademcikler, boğazın giriş kısmında sağ ve sol kısımda yer alır. Geniz eti ise boğazın gerisinde, boşlukta nazofarenks kısımda yani genizde yer alır.
Bademcikler bir kapsülün içerisinde yer alır. Bir nevi koruması bulunur. Bu kapsül sayesinde yutak kaslarına tutunabilir. Ancak geniz etinin böyle bir kapsülü yoktur. Geniz eti, yapısı gereği geniz bölgesine kendiliğinden tutunur. Bademcik rahatsızlıklarında bazen ameliyat gerekebilir. Bazen de küçültme yoluna gidilir.
Her bademcik ameliyatında geniz eti de alınmak zorunda değildir. Bazı durumlarda sadece geniz eti alınır. Geniz etinin alınmasını gerektiren zorunlu durumlar olmadıkça alınmaz. Bu zorunluluklardan bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
Uzun vadede çok iyi sonuç veren operasyonlardan biridir ve ameliyattan sonra çocuğunuz;
Geniz eti anne karnında 4 ile 7 aylar arasında oluşur. Çocukluk döneminde ise 3 ile 6 yaşları arasında en büyük seviyeye gelir. Çocuklarda 7 yaşından itibaren ergenlik dönemine kadar tekrar yavaş yavaş küçülmeye başlar. Sonunda ise olması gereken boyutta kalır.
Geniz eti her zaman alınmak zorunda değildir ancak hastayı rahatsız eden durumlar karşısında geniz eti ameliyatı zorunludur. Nefes almakta zorluk yaşama, yaşam kalitesini düşürme, büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkileme gibi durumlarda geniz eti alınır. Bebeklerde bu tür ameliyatlar çok fazla olmamakla beraber zorunlu olduğu durumlarda 1 ile 2 yaş arası çocuklarda ameliyat yapılabilir. Doğuştan geniz etinin büyük olduğu durumlar görülebilir.
Bunun dışında geniz eti ameliyatında yaş sınırlaması bulunmaz. 18 yaşın altındaki çocukların ameliyatına aile izni ile karar verilir. Bazen geniz etinin küçük yaşta alınması olası risklerin önüne geçebilir. Ameliyata karar verirken kronik geniz eti iltihabı göz önünde bulundurulmalıdır.
Geniz eti, solunum yolu ile vücuda giren zararlı organizmalar ile mücadele eder ancak bazı durumlarda zararlı organizmalar daha güçlü olabilir. Bu durumda geniz eti pasif duruma geçer. Bunun sonucunda ise genizde iltihap meydana gelir.
Enfeksiyon nedeni ile geniz etinde büyüme meydana gelir. Bir süre sonra enfeksiyon iyileşir ve geniz eti normal boyutuna döner. Ancak bazı durumlarda genişlemiş şekilde kalıp eski haline dönmeyebilir. Bu durum hastayı zorlar. Bunun sonucu olarak ameliyat ile geniz eti alınır. Enfeksiyon birçok sorunu da beraberinde getirebilir.
Geniz eti ameliyatı yaklaşık 15 – 20 dakika arasında sürer. Genel anestezi altında yapılır. Gerek duymadıkça hasta hastanede yatırılmaz. Ameliyattan sonra hastanın kendisine gelmesi beklenir. Anestezinin etkisi geçtikten sonra (Ortalama 4 ile 6 saat arasında değişir.) hasta muayene edilir. Ardından taburcu edilir. Ameliyattan sonra hasta rutin hayatına devam edebilir. Yeme, içme ve dinlenme konusunda verilen tavsiyelere uyduğu takdirde hasta ciddi sıkıntılar yaşamayacaktır.
Yayınlanma Tarihi: 09 Mart 2020
Güncellenme Tarihi: 14 Nisan 2021